Άρση ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης – Έλεγχος προϋποθέσεων από τη Διοίκηση

ΤρΔΠρΑθ 1/2017. Υποχρέωση της Διοίκησης να ελέγξει τη συνδρομή των προϋποθέσεων και να προβεί στις αναγκαίες ενέργειες για την άρση ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης, εφόσον υποβληθεί σχετική αίτηση του ενδιαφερομένου με τα απαραίτητα δικαιολογητικά. Αφετηρία του τριμήνου μετά την άπρακτη παρέλευση του οποίου στοιχειοθετείται παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια δεν είναι η ημερομηνία υποβολής της αίτησης, αλλά η μεταγενέστερη ημερομηνία υποβολής των δικαιολογητικών. Παράλειψη υποβολής στοιχείων από την προσφεύγουσα. Κρίθηκε ότι η Διοίκηση δεν υποχρεούτο να προβεί στην άρση της απαλλοτρίωσης του ένδικου ακινήτου, καθόσον η υποβολή των κρίσιμων στοιχείων αποτελεί προϋπόθεση για τη στοιχειοθέτηση της υποχρεώσεώς της να προβεί στην αιτηθείσα ενέργεια.
[…]
4. Επειδή, στο άρθρο 17 του Συντάγματος, όπως ισχύει μετά την αναθεώρηση του με το Ψήφισμα της 6ης Απριλίου 2001 της Ζ’ Αναθεωρητικής Βουλής, ορίζεται ότι: «1. Η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Κράτους … 2. Κανένας δεν στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνο για δημόσια ωφέλεια που έχει αποδειχθεί με τον προσήκοντα τρόπο, όταν και όπως ο νόμος ορίζει, και πάντοτε αφού προηγηθεί πλήρης αποζημίωση …».
5. Επειδή, στο άρθρο 11 του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων, ο οποίος κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 2882/2001 (Κ.Α.Α.Α., Φ.Ε.Κ. Α’ 17) και σύμφωνα με το άρθρο δεύτερο του ίδιου νόμου, ισχύει από 7.5.2Θ01, ορίζεται ότι: «1. Η αρχή που κήρυξε την αναγκαστική απαλλοτρίωση δύναται με απόφαση της να την ανακαλέσει, ολικώς ή μερικώς, πριν συντελεσθεί, τηρώντας τη διαδικασία που ορίζεται από το άρθρο 1 για την κήρυξη αυτής. 2. Η αναγκαστική απαλλοτρίωση ανακαλείται υποχρεωτικά με πράξη της αρχής η οποία την έχει κηρύξει, ύστερα από αίτηση κάθε ενδιαφερομένου που πιθανολογεί εμπράγματο δικαίωμα στο απαλλοτριωμένο ακίνητο, εάν μέσα σε τέσσερα έτη από την κήρυξη της δεν ασκηθεί αίτηση για το δικαστικό καθορισμό της αποζημίωσης ή δεν καθορισθεί αυτή εξωδίκως. Η αίτηση είναι απαράδεκτη εάν ασκηθεί μετά την πάροδο έτους από την παρέλευση της τετραετίας αυτής, σε κάθε δε περίπτωση μετά τη δημοσίευση της απόφασης καθορισμού της αποζημίωσης. Η πράξη ανάκλησης της απαλλοτρίωσης εκδίδεται μέσα σε τέσσερις μήνες από την υποβολή της σχετικής αίτησης και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Οι διατάξεις της παρούσας παραγράφου δεν ισχύουν προκειμένου περί απαλλοτριώσεων προς εφαρμογή σχεδίων πόλεων, ανάπτυξη οικιστικών περιοχών και για αρχαιολογικούς σκοπούς. 3. … 4. Εάν περάσουν άπρακτες οι κατά τις προηγούμενες παραγράφους 2 και 3 προθεσμίες ή εκδοθεί πράξη αρνητική, κάθε ενδιαφερόμενος δύναται να ζητήσει από το τριμελές διοικητικό πρωτοδικείο, στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται το απαλλοτριωμένο ακίνητο, την έκδοση δικαστικής απόφασης, με την οποία να ακυρώνεται η προσβληθείσα πράξη ή παράλειψη και να βεβαιώνεται η αυτοδίκαιη ή υποχρεωτικώς επελθούσα άρση της απαλλοτρίωσης. Στην περίπτωση αυτή εφαρμόζεται αναλόγως η διαδικασία που ορίζεται από τον Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (ν. 2717/1999), πλην του άρθρου 66 αυτού. Στη δίκη καλείται ο υπέρ ου η απαλλοτρίωση και το Δημόσιο. Η εκδιδόμενη απόφαση είναι ανέκκλητη. 5. …» και στο άρθρο 29 ότι: «1. Οι διατάξεις του παρόντος εφαρμόζονται επί των απαλλοτριώσεων που κηρύσσονται από την έναρξη ισχύος του και εφεξής. 2. Απαλλοτριώσεις που κηρύχθηκαν από 1ης Φεβρουαρίου 1971 και εφεξής διέπονται από τις διατάξεις του παρόντος από το σημείο στο οποίο βρίσκονται κατά την έναρξη της ισχύος αυτού. Εξαιρούνται τα θέματα εκείνα για τα οποία κατά την έναρξη ισχύος του παρόντος έχει κοινοποιηθεί εισαγωγικό δικόγραφο της σχετικής δίκης ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου ή έχει εκδοθεί σχετική διοικητική πράξη, ως προς τα οποία εφαρμόζονται μόνον οι διαδικαστικές διατάξεις του παρόντος. 3….5. Απαλλοτριώσεις προς εφαρμογή σχεδίων πόλεων και ανάπτυξη οικιστικών περιοχών που κηρύχθηκαν οποτεδήποτε μέχρι την έναρξη ισχύος του παρόντος Κώδικα διέπονται, κατά την έκταση που ορίζεται από την παράγραφο 2, από τις διατάξεις του Κώδικα τούτου, με την επιφύλαξη των εξαιρέσεων που ορίζονται από τις διατάξεις αυτές. 6… 8. Με την επιφύλαξη των οριζομένων από τις λοιπές διατάξεις του παρόντος Κώδικα, από την έναρξη ισχύος αυτού καταργείται κάθε γενική ή ειδική διάταξη η οποία αφορά θέματα που ρυθμίζονται από αυτόν ή αντίκειται στις διατάξεις τούτου. Κάθε παραπομπή στον α.ν. 1731/1939 ή στο ν.δ. 797/1971 ή γενικά στη νομοθεσία περί απαλλοτριώσεων νοείται από την έναρξη ισχύος του παρόντος Κώδικα ότι γίνεται στις αντίστοιχες διατάξεις τούτου. 9. …». Από τις ανωτέρω διατάξεις δεν προβλέπεται αυτοδίκαιη ανάκληση των ρυμοτομικών απαλλοτριώσεων μετά την άπρακτη πάροδο ορισμένου χρονικού διαστήματος από την κήρυξη τους. Και αυτές, όμως, οι αναγκαστικές απαλλοτριώσεις, εφόσον μετά την κήρυξη τους διατηρούνται, χωρίς να πραγματοποιείται η συντέλεση τους σύμφωνα με το νόμο, επί μακρό χρονικό διάστημα, το οποίο, υπό τις ιδιαίτερες συνθήκες που συντρέχουν σε κάθε περίπτωση, υπερβαίνει τα κατά την κρίση του αρμόδιου δικαστηρίου εύλογα χρονικά όρια, αποτελούν νομικό και οικονομικό βάρος της ιδιοκτησίας, το οποίο είναι αντίθετο προς τη συνταγματική προστασία της. Επομένως, στις περιπτώσεις αυτές, όπως και στις περιπτώσεις ρυμοτομικού βάρους, το οποίο συνεπάγεται ο χαρακτηρισμός ακινήτου ως χώρου κοινωφελών χρήσεων, ανακύπτει υποχρέωση της Διοίκησης να άρει την αναγκαστική απαλλοτρίωση ή το ρυμοτομικό βάρος, η υποχρέωση δε αυτή δεν αναιρείται από το γεγονός, ότι για την άρση απαιτείται η τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου, για την οποία ο νόμος προβλέπει την τήρηση ορισμένων διατυπώσεων, διότι η τροποποίηση με σκοπό την άρση της ρυμοτομικής απαλλοτριώσεως ή άλλου ρυμοτομικού βάρους είναι υποχρεωτική για τη Διοίκηση, κατά τα προαναφερθέντα, για λόγους προστασίας του συνταγματικώς κατοχυρωμένου δικαιώματος της ιδιοκτησίας (ΣτΕ 3750/2015, 2276/2014, 392/2014, 4792/2013, 2713/2012,293/2012, 3842/2008 κ.α.). Εξάλλου, υποχρέωση της Διοίκησης να ελέγξει τη συνδρομή των προϋποθέσεων και να προβεί στις αναγκαίες ενέργειες για την άρση ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης, κατά τα αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη, ανακύπτει, εφόσον υποβληθεί σχετική αίτηση του ενδιαφερομένου ενώπιον της, συνοδευομένης υπό των απαραιτήτων δικαιολογητικών. Εάν δε τα δικαιολογητικά αυτά δεν υποβληθούν ταυτοχρόνως με την αίτηση ή εάν, κατά την αιτιολογημένη κρίση της Διοίκησης, προς εξέταση του αιτήματος απαιτείται η υποβολή κρίσιμων συμπληρωματικών στοιχείων, αφετηρία του τριμήνου, μετά την άπρακτη παρέλευση του οποίου στοιχειοθετείται παράλειψη της Διοίκησης να προβεί στην οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια, δεν είναι η ημερομηνία υποβολής της αίτησης, αλλά η μεταγενέστερη ημερομηνία υποβολής των δικαιολογητικών (ΣτΕ 3432/2005, 3573/2003 επτ., 6225/1996. 3434/1979 κ.α. πρβλ. ΣτΕ 812/2013, 4531/2009).
6. Επειδή, στην προκείμενη περίπτωση, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα ακόλουθα: Με τα π.δ. της 20.9.1995 «Έγκριση πολεοδομικής μελέτης αναθεώρησης και επέκτασης τμημάτων των Δήμων Αθηναίων, Αγίου Ιωάννη Ρέντη, Αιγάλεω, Περιστερίου και Ταύρου (περιοχή Ελαιώνα) Ν. Αττικής (ΦΕΚ Δ 1049/30.11.1995) και 21.6.1996 “Περί τροποποιήσεως του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου του Δήμου Αθηναίων στην πολεοδομική ενότητα του Ελαιώνα (Ν. Αττικής) και σε συνεχόμενη με αυτήν περιοχή του ίδιου Δήμου, τροποποίηση χρήσεων γης, επιβολή και τροποποίηση προκηπίου (ΦΕΚ Δ 742/11.7.1996), χαρακτηρίστηκε ως κοινόχρηστος χώρος για τη δημιουργία πρασίνου, ακίνητο που φέρεται ότι ανήκει στην προσφεύγουσα εταιρεία, επί της οδού …, οικοδομικό τετράγωνο …, στην πολεοδομική ενότητα Ελαιώνα του Δήμου Αθηναίων, εκτάσεως 4.293,46 τ.μ., με τα επ’ αυτού κτίσματα, συνολικής επιφάνειας 6.615,89 τ.μ. Η προσφεύγουσα με την υπ’ αρ. …. αίτηση της προς το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., ζήτησε την άρση της ρυμοτομικής αυτής απαλλοτρίωσης, λόγω μη συντέλεσης της, εντός ευλόγου χρόνου. Σε απάντηση της ανωτέρω αίτησης ο Προϊστάμενος του Οργανισμού Αθήνας, στον οποίο διαβιβάστηκε, με το υπ’ αρ. ….. έγγραφο του, γνωστοποίησε στην προσφεύγουσα ότι στην υπηρεσία δεν διατίθενται στοιχεία για το εν λόγω ακίνητο και ζήτησε να γίνει προσδιορισμός σε χάρτη του ανωτέρω ακινήτου, ώστε να εντοπισθεί η εν λόγω ιδιοκτησία και “να αποσταλεί στο Δήμο Αθηναίων για την προώθηση μεμονωμένης πράξης εφαρμογής του σχεδίου”. Ήδη, με την κρινόμενη προσφυγή, το από ….. υπόμνημα και την από …. προσθήκη αντίκρουση, η προσφεύγουσα ζητεί να ακυρωθεί η συντελεσθείσα στις …., λόγω άπρακτης παρέλευσης τριών μηνών από την υποβολή της προμνησθείσας αίτησης της, σιωπηρή άρνηση της Διοίκησης, να άρει την εν λόγω απαλλοτρίωση. Άλλως η ρητή άρνηση αυτής (Διοίκησης), όπως, κατά τους ισχυρισμούς της, εκδηλώθηκε με το υπ’ αρ. …. έγγραφο. Ειδικότερα, η προσφεύγουσα ισχυρίζεται ότι από την κήρυξη της ένδικης απαλλοτρίωσης, ήτοι από το 1995, δεν της έχει καταβληθεί οποιαδήποτε αποζημίωση, ούτε έχει συνταχθεί άλλη πράξη με την οποία η Διοίκηση να εκδηλώνει την έμπρακτη βούληση της για τη συντέλεση της ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης και συνεπώς η διατήρηση της δέσμευσης του ακινήτου της, υπερέβη τά εύλογα χρονικά όρια, κατά παράβαση των διατάξεων του Συντάγματος, που προστατεύουν το δικαίωμα της ιδιοκτησίας. Περαιτέρω, προβάλλει ότι από τα προσκομιζόμενα στο Δικαστήριο συμβόλαια, προκύπτει το ιδιοκτησιακό καθεστώς του ενδίκου ακινήτου, τούτο δε ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι την άρση μπορεί να την ζητήσει όχι μόνο ο ιδιοκτήτης του βαρυνόμενου ακινήτου, “αλλά και οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος, δεδομένου ότι η διοικητική διαδικασία αναφέρεται στο ακίνητο και δεν αφορά σε καμμία περίπτωση το ιδιοκτησιακό του καθεστώς…”, ενώ οποιοδήποτε άλλο τυχόν σχετικό με την ιδιοκτησία της θέμα, δεν αποτελεί αντικείμενο της παρούσας δίκης. Προς απόδειξη των ισχυρισμών της, η προσφεύγουσα, μεταξύ άλλων, επικαλείται και προσκομίζει: α) Το υπ’ αρ. ….. έγγραφο του Προϊστάμενου του Οργανισμού Αθήνας, στον οποίο διαβιβάστηκε η περί άρση αίτηση της, με το οποίο της γνωστοποιήθηκε ότι στην υπηρεσία δεν διατίθενται στοιχεία για το εν λόγω ακίνητο και ζητήθηκε να γίνει προσδιορισμός σε χάρτη αυτού (ακινήτου), ώστε να εντοπισθεί η εν λόγω ιδιοκτησία και να αποσταλεί στο Δήμο Αθηναίων για την προώθηση μεμονωμένης πράξης εφαρμογής του σχεδίου, β) τα υπ’ αρ. …/….., …/… και …/… συμβόλαια αγοραπωλησίας, γ) το από Σεπτέμβριο του 2006, τοπογραφικό διάγραμμα της υπάρχουσας κατάστασης βιομηχανικού συγκροτήματος, επί της οδού … στον Ελαιώνα, της αρχιτέκτονος – μηχανικού …
7. Επειδή, αντίθετα, οι καθ’ ων, ήτοι το Ελληνικό Δημόσιο με το από …. νομίμως κατατεθέν υπόμνημα του και ο Δήμος Αθηναίων με το από … όμοιο υπόμνημα, καθώς και τις οικείες εκθέσεις απόψεων τους, ζητούν την απόρριψη της κρινόμενης προσφυγής, ισχυριζόμενοι κατ’ αρχάς ότι η δέσμευση του ενδίκου ακινήτου δεν υπερβαίνει τον εύλογο χρόνο. Τούτο δε διότι, το χρονικό διάστημα που έχει παρέλθει είναι αναγκαίο σύμφωνα με τις ιδιαίτερα συνθήκες της περιοχής και δεδομένης της ευρύτητας της επίδικης απαλλοτρίωσης και των ευεργετικών συνεπειών της υλοποίησης του σχεδιασμού για τους κατοίκους. Μετά δε την επιβολή της ένδικης απαλλοτρίωσης, σύμφωνα πάντα με τους ισχυρισμούς τους, επακολούθησαν συγκεκριμένες ενέργειες της Διοίκησης, προς εφαρμογή του ρυμοτομικού σχεδίου και κατ’ επέκταση της συντέλεσης της ένδικης απαλλοτρίωσης. Ειδικότερα, προβάλλουν ότι η υλοποίηση του σχεδίου είναι εφικτή μόνο μέσω Μεμονωμένων Πράξεων Εφαρμογής, γι’ αυτό στο χρονικό διάστημα 1997-2008 συντάχθηκαν με πρωτοβουλία είτε των ιδιοκτητών της περιοχής, είτε του Δήμου Αθηναίων δεκαοχτώ μεμονωμένες πράξεις εφαρμογής για τμήματα της έκτασης του Ελαιώνα, με τις οποίες εφαρμόστηκε το πολεοδομικό σχέδιο σε έκταση που αντιστοιχεί στο 70% αυτού, ενώ σε σημαντικό μέρος αυτού (Ελαιώνα), που περιλαμβάνει πλήθος ιδιοκτησιών, έχουν διαμορφωθεί τελικά όρια ιδιοκτησιών, έχουν υπολογισθεί και αποδοθεί εισφορές σε γη και χρήμα, έχει αρχίσει η διαμόρφωση των κοινοχρήστων χώρων (πράσινο και δρόμοι) κα( έχουν εκδοθεί οικοδομικές άδειες. Περαιτέρω, οι καθ’ ων ισχυρίζονται ότι η προσφεύγουσα δεν υπέβαλε στοιχεία από τα οποία να προκύπτει το ιδιοκτησιακό καθεστώς τόσο των κτιρίων όσο και των εδαφικών επιφανειών, ούτε διαβιβάστηκαν τοπογραφικά διαγράμματα για τον εντοπισμό αυτών. Εν συνεχεία, υποστηρίζουν ότι μολονότι η προσφεύγουσα είχε τη δυνατότητα να προβεί η ίδια σε σύνταξη μεμονωμένης πράξης εφαρμογής, όπως το έπραξαν πολλοί άλλοι ιδιοκτήτες, δεν προέβη. Αντιθέτως, στις …., ήτοι πριν την κατάθεση της ένδικης προσφυγής (…), υπέβαλε αίτηση για την κήρυξη ως διατηρητέου του βιομηχανικού συγκροτήματος στην οδό …, γεγονός που μεταβάλλει ουσιαστικά το σχέδιο του οποίο ζητά την ακύρωση. Ακολούθως, δε με την υπ’ αρ….. απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΦΕΚ τ. Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων και Πολεοδομικών Θεμάτων ….), χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο το βιομηχανικό συγκρότημα του πρώην βυρσοδεψείου “ΝΙΚΗ Α.Ε” και καθορίστηκαν ειδικοί όροι και περιορισμοί δόμησης, γεγονός που συνέβαλε στην επιβράδυνση της διαδικασίας. Τέλος, οι καθ’ ων διατείνονται ότι ως σήμερα η προσφεύγουσα δεν έχει στερηθεί της χρήσεως του ενδίκου ακινήτου.
8. Επειδή, με τα δεδομένα αυτά το Δικαστήριο λαμβάνοντας υπόψη ότι από τα στοιχεία του φακέλου δεν προκύπτει, ούτε η προσφεύγουσα ισχυρίζεται ότι υπέβαλε στη Διοίκηση τα απαραίτητα στοιχεία, προκειμένου να εντοπισθεί η ιδιοκτησία της, καίτοι μάλιστα εκλήθη ειδικώς προς τούτο με το προαναφερθέν (…) έγγραφο, κρίνει ότι δεν υποχρεούτο η Διοίκηση να προβεί στην άρση της απαλλοτρίωσης του ενδίκου ακινήτου, καθ’ όσον, σύμφωνα με τα εκτιθέμενα σε προηγούμενη σκέψη, η υποβολή των στοιχείων αυτών στη Διοίκηση, αποτελεί προϋπόθεση για τη στοιχειοθέτηση υποχρεώσεως αυτής να προβεί στην αιτηθείσα ενέργεια. Συνεπώς, διά της επί τρίμηνο από της υποβολής της ανωτέρω αίτησης σιωπής της Διοίκησης δεν στοιχειοθετήθηκε παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας, ενώ όσα περί του αντιθέτου η προσφεύγουσα ισχυρίζεται πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμα.
[…]